ΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΤΟΥ ΞΕΡΞΗ

Όταν γίνονται αναφορές στον Περσικό στόλο της Αρχαιότητας όλοι φαντάζονται μεγάλα πλοία γεμάτα τοξότες που φορούν περσικές τιάρες. Αυτό όμως δεν έχει απόλυτη σχέση με την πραγματικότητα. Οι ορεισίβιοι Πέρσες δεν ήταν ναυτικός λαός και σχημάτιζαν τον στόλο τους υποχρεώνοντας του παράκτιους υποτελείς τους σε καταναγκαστική παροχή ναυτικών υπηρεσιών. Για να αντιληφθούμε λοιπόν την λειτουργία του αρχαίου Περσικού στόλου πρέπει να εξετάσουμε ξεχωριστά τις εθνότητες που συνεισέφεραν στη συγκρότησή του.

Αιγύπτιοι.

Αν και κάποτε ισχυρή αυτοκρατορία, η Αίγυπτος παρήκμασε γοργά. Στα μέσα του  έκτου προχριστιανικού αιώνα ο μισθοφορικός στρατός της συνετρίβη στο Πηλούσιο από τον διάδοχο του Κύρου Καμβύση και η χώρα περιήλθε στη εξουσία των Αχαιμενιδών. Εκτός από φόρους σε χρήμα και είδος οι Αιγύπτιοι εξαναγκάστηκαν σε υπηρεσία στο Περσικό στρατό και στόλο.

Σύγχρονη αναπαράσταση Αιγυπτιακού πολεμικού πλοίου. Αρχαιολογικό Μουσείο Φλωρεντίας

Με βάση την Αίγυπτο οι Πέρσες υπέταξαν και την Κυρηναϊκή άλλα η βαριά φορολογία  που επέβαλε ο σατράπης Αριάνδης, προκάλεσε εξέγερση. Η εξέγερση κατεστάλη και ο βασιλιάς Δαρείος, ίσως για να εξευμενίσει τους Αιγυπτίους, εξετέλεσε το σατράπη. Ο Ξέρξης  για να αποφύγει προβλήματα κατά τη διάρκεια της εισβολής στην  Ελλάδα αντικατέστησε τις τοπικές φρουρές με Λύκιους, Εβραίους και Αιθίοπες και υποχρέωσε τους Αιγυπτίους σε υπηρεσία στο στόλο. Η σκιά της υποψίας τους ακολουθούσε.

Αρχικά οι Αιγύπτιοι έπλεαν τον Νείλο και την Ερυθρά Θάλασσα με σκάφη φτιαγμένα από πάπυρο και απέφευγαν τα ταξίδια στο ανοιχτό πέλαγος. Η πρώτη σοβαρή εμπλοκή του Αιγυπτιακού ναυτικού σε πόλεμο ήταν η απόκρουση επιδρομής των «Λαών της Θάλασσας» τον ενδέκατο προχριστιανικό αιώνα. Κατά την εισβολή των Περσών έλαμψε δια της απουσίας του  Πολλοί ιστορικοί υποθέτουν ότι τότε οι Αιγύπτιοι είχαν αρχίσει να αντικαθιστούν τα παλαιού τύπου τύπου σκάφη τους με τριήρεις και διέθεταν μισθοφόρους πεζοναύτες από την Αίγινα και την Αλικαρνασσό οι οποίοι εξαφανίζονται μετά την περσική εισβολή. Επίσης δεν είναι σίγουρο αν είχαν αντικατασταθεί όλα τα σκάφη την περίοδο της περσικής εισβολής στην Ελλάδα. Παρόλα αυτά  η Αίγυπτος συμμετείχε με διακόσια πλοία και είναι άγνωστο πόσα από αυτά ήταν τριήρεις και πόσα παλαιού τύπου.

Αιγύπτιος τοξότης από ερυθρόμορφο αγγείο. Πολλοί τοξότες υπηρετούσαν και στο στόλο. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Οι Αιγύπτιοι πεζοναύτες ήταν βαριά θωρακισμένοι. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο έφεραν δερμάτινο θώρακα καλυμμένο με χάλκινες πλάκες σαν φολίδες  ερπετού. Το κράνος τους ήταν φτιαγμένο με τον ίδιο τρόπο. Έφεραν μεγάλη ασπίδα και ο επιθετικός τους εξοπλισμός αποτελείτο από τσεκούρια, κυρτά δρεπανοειδή ξίφη και μακριά δόρατα. Πολλοί ήταν τοξότες αλλά έφεραν και πολεμικά ρόπαλα για μάχη σώμα με σώμα. Ήταν επικίνδυνοι αντίπαλοι και μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τους Έλληνες οπλίτες πάνω στα καταστρώματα. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι στο Αρτεμίσιο κατάφεραν να κυριεύσουν πέντε Ελληνικά πλοία. Οι πληροφορίες για τη δράση τους στη Σαλαμίνα είναι συγκεχυμένες καθώς υπάρχει διχογνωμία στους ιστορικούς σχετικά με το αν εξετέλεσαν μια αποστολή περικύκλωσης το Ελληνικού στόχου ή όχι. Πιθανότερη θεωρείται η εκδοχή της άμεσης εμπλοκής στη ναυμαχία.

Έλληνες της Ασίας και του Πόντου

Συγχρονη αναπαράσταση οπλίτη του 5ου προχριστιανικου αι. Ευγενική χορηγια του συλλόγου ιστορικων μελτών «Κορυβαντες»

Οι περισσότερες Ελληνικές πόλεις της Μικράς ήταν υποταγμένες στους Λυδούς στις αρχές του έκτου αιώνα π. Χ. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι αρνήθηκαν να συμμαχήσουν με τους Πέρσες κατά των Λυδών και γι’ αυτό οι Πέρσες τους θεώρησαν κατακτημένους μετά την υποταγή του Λυδικού βασιλείου. Οι εκστρατείες του Δαρείου άπλωσαν την Περσική κυριαρχία στον Εύξεινο Πόντο και τα νησιά αλλά η απρόσεχτη πολιτική του προκάλεσε επανάσταση των Ελλήνων υπηκόων του το 499 π. Χ  Οι Πέρσες την κατέστειλαν με μεγάλη δυσκολία το 494 π. Χ

Κύπελλο με παράσταση Σαμιακών πολεμικών πλοίων που τα χάλκινα έμβολά τους σύμφωνα με τον Ηρόδοτο είχαν τη μορφή αγριόχοιρου. Μουσείο του Πανεπιστημίου της Ατλάντα.

Ίσως αυτό να εξηγεί γιατί από τα  367 πλοία που συγκεντρώθηκαν από τις Ελληνικές πόλεις τα περισσότερα, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, έφεραν πεζοναύτες από την Περσία Μηδία και τη Σκυθία. Τα προβλήματα ήταν πολλά καθώς οι Πέρσες αγηματάρχες δεν εμπιστευόντουσαν τους Έλληνες και επενέβαιναν στις αποφάσεις ναυτιλίας με καταστρεπτικά πολλές φορές αποτελέσματα. Οι προπαγανδιστικές επιγραφές που είχε σκορπίσει ο Θεμιστοκλής στον πορθμό του Ευρίππου μετά την ναυμαχία στο Αρτεμίσιο, έβαζαν μάλλον λάδι στη φωτιά.

Σύγχρονη αναπαράσταση Περσών στρατιωτώv. Κάπως έτσι θα ήταν το άγηματα του στόλου. Ευγενική χορηγία του γερμανικου συλλόγου «ΕΤΑΙΡΟΙ»

Οι Μήδοι και οι Πέρσες πεζοί ήταν ήταν οπλισμένοι με τόξα, ακόντια και πολεμικά μαχαίρια (ακινάκες). Μερικοί έφεραν ένα είδος πέλεκυ με αιχμή στο ένα άκρο που ονομαζόταν σάγαρις. Διέθεταν επίσης οκτώσχημες ασπίδες με μεταλλικό ομφαλό στο κέντρο. Οι Σάκες (Σκύθες) ξεχώριζαν από τους άλλους γιατί έφεραν ημισεληνοειδείς ασπίδες και μυτερούς ψηλούς σκούφους. Μόνο οι φύλαρχοι διέθεταν θώρακα. Όπως και στην ξηρά έτσι και στα πλοία είχαν πρόβλημα κατά των οπλιτών σε μάχη σώμα με σώμα. Τα πλοία από τα νησιά του Αιγαίου όμως, έφεραν οπλίτες ως πεζοναύτες και μάλιστα οι Σαμιώτες διακρίθηκαν δυστυχώς στη μάχη κατά των άλλων Ελλήνων κυριεύοντας πέντε Ελληνικά πλοία.

Κάρες:

Η Καρία βρίσκεται στα Νότιο-Ανατολικά παράλια της Μικράς Ασίας απέναντι από τα Δωδεκάνησα.. Η περιοχή είναι ορεινή και λοφώδεις. Οι Ελληνες τη χώριζαν σε Μεσογειακή και Παραθαλάσσια Καρία. Οι Κάρες κατέφυγαν στην περιοχή όταν τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου κατελήφθησαν από το Μίνωα. Ο μύθος υποκρύπτει την σύγκρουση Μινωϊτών και Λουβίων στην Εποχή του Χαλκού με τελική επικράτηση των Ελλήνων. Ο Όμηρος λέει ότι οι βαρβαρόφωνοι Κάρες ήταν σύμμαχοι των Τρώων. Τοπικές παραδόσεις θέλουν τους κατοίκους αυτόχθονες που επικεντρώνονται στη λατρεία του «Διός Καρίου». Χάρις σε μία δίγλωσση επιγραφή (Ελληνικά Καρικά) που βρέθηκε στην περιοχή το 1997 ίσως αποκρυπτογραφηθεί η Καρική γλώσσα.

Η φτωχή σε πόρους χώρα ανάγκαζε τους κατοίκους να στραφούν στη θάλασσα ή να υπηρετούν ως μισθοφόροι. Υπηρέτησαν τους Εβραίους και τους Αιγυπτίους βασιλείς αλλά και τους Λυδούς. Ο Ηρόδοτος τους θεωρεί εφευρέτες του πόρπακα και της αντιλαβής – μιας μεθόδου που επέτρεπε στον μαχητή να χειρίζεται την ασπίδα του περασμένη στο μπράτσο και όχι κρεμασμένη στον ώμο με δερμάτινα λουριά όπως οι μαχητές της Εποχής του Χαλκού.

Αγαλματίδιο από από το Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης που θεωρείται ότι παριστά πολεμιστή από την Καρία και δίνει μία άποψη των πεζοναυτών της

Οι πιο μεγάλες πόλεις ήταν οι Κνίδος και οι Αλικαρνασσός που είχαν ιδρυθεί από τους Δωριείς που κατέλαβαν τα Δωδεκάνησα Μετά την συντριβή των Λυδών από τον Κύρο η Καρία μετατράπηκε σε σατραπεία την οποία συνήθως ασκούσε η Βασιλική οικογένεια της Αλικαρνασσού. Ένας από τους σατράπες ο Μαύσωλος είχε ένα μνημειώδη τάφο που ονομάστηκε από αυτόν Μαυσωλείο και ήταν ένα από τα Επτά Θαύματα της Αρχαιότητας. Η βασίλισσα της Αλικαρνασσού Αρτεμισία διακρίθηκε κατά την εκστρατεία και προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες στον Ξέρξη.

Ο Λέων του Διός Καρίου από το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού Πιθανώς έμβλημα της Αρτεμισίας. Βρετανικό Μουσείο. Αρχειο Σ. Σκαρμιντζου

Η Καρία έδωσε στο στόλο του Ξέρξη εβδομήντα πλοία. Οι πεζοναύτες ήταν βαριά οπλισμένοι και εφάρμοζαν τακτικές παρόμοιες με των Ελλήνων, πράγμα που τους έκανε επίφοβους αντιπάλους στις συγκρούσεις πάνω στα καταστρώματα . Οι Κάρες είχαν φήμη άγριων πολεμιστών ενώ ο Ηρόδοτος παραδίδει πως έκαναν ανθρωποθυσίες και στάλαζαν το αίμα των θυμάτων τους στο κρασί τους. Οι Ελληνες θεωρούσαν τους Κάρες πολύ κακή πάστα ανθρώπων όπως φανερώνουν οι ακόλουθες παροιμίες:  (σε ελεύθερη απόδοση)

«Οι Λυδοί είναι πιο πονηροί από τους Αιγυπτίους αλλά οι Κάρες χειρότεροι κι από τους δύο!»

«Τα τρία κακά Κάππα: Καππαδόκες, Κίλικες, Κάρες!»

«Σου έτυχε Κάρας!» – για να περιγράψουν μια ατυχή επαφή

Κίλικες:

Η Κιλικία είναι περιοχή στα νότια παράλια της Μικράς Ασίας απέναντι από τη Κύπρο. Χωρίζεται στην δυτική περιοχή στα κράσπεδα του όρους Ταύρος (Τραχεία) και και χωρίζεται από την ανατολική πεδιάδα λόγο του βουνού Κάλυνδρος. Τον έβδομο προχριστιανικό αιώνα κατελήφθη από τους Ασσυρίους και  κατόπιν από τους Πέρσες

Οι Κίλικες ήταν μίξη μικρασιατικών και σημιτικών φυλών και θεωρούνταν φιλοπόλεμοι, ειδικά οι κάτοικοι της Τραχείας Κιλικίας. Ο Όμηρος τους αναφέρει ως συμμάχους των Τρώων. Σημαντικότερες πόλεις ήταν η Ταρσός και τα Αδανα. Πιθανώς λόγω της δεύτερης πόλης οι Χετταίοι ονόμαζα την περιοχή Αδανίγυα. Κύρια λατρεία ήταν του θεοποιημένου ήρωα Μόψου. Οι μελετητές  λένε ότι η γλώσσα τους είναι μίξη της Λουβικής και σημιτικών διαλέκτων. Τον έκτο προχριστιανικό αιώνα η περιοχή υποτάχθηκε στον Πέρση βασιλιά Κύρο.  Οι κάτοικοι της Τραχείας Κιλικίας βρήκαν τότε ευκαιρίες στον Περσικό στρατό.

Σύγχρονη αναπαράσταση Κιλικικού στόλου για τις ανάγκες ντοκιμαντέρ. Τα πλοία εδώ είναι  πεντηκόντοροι αλλά ο Ηρόδοτος δεν αναφέρει τη χρήση τους από του Φοίνικες στη Σαλαμίνα.

Οι Κίλικες σύμφωνα με τον Ξενοφώντα βοήθησαν τον Μεγάλο Κύρο να καταπνίξει τις εξεγέρσεις των Βαβυλωνίων και Καρών.  Γι αυτό το λόγο οι Πέρσες δεν διοικούσαν την περιοχή με σατράπες αλλά την υποχρέωναν όμως σε εισφορά στρατού και χρημάτων. Ο φόρος σύμφωνα με τον Ηρόδοδοτο ήταν πεντακόσια τάλαντα.

Όταν ο Ξέρξης εξεστράτευσε κατά της Ελλάδας οι Κίλικες συμμετείχαν με εκατό πλοία υπό τον βασιλιά τους Συαίννεση. Φορούσαν κράνη,κρατούσαν μικρές ασπίδες και ο οπλισμός τους αποτελείτο από ακόντια και δρεπανοειδή σπαθιά. Νεκρικές στήλες που ανακαλύφθηκαν στην περιοχή δείχνουν του οπλαρχηγούς να φέρουν Ελληνικού τύπου κράνη με λοφίο και δόρατα με διπλές αιχμές σαν λιχνιστήρια Ο ελαφρός οπλισμός τους ήταν κατάλληλος για πειρατικές επιδρομές, στις οποίες επιδίδονταν με ζήλο, αλλά ανεπαρκής  για σύγκρουση με βαριά θωρακισμένους εχθρούς  πάνω στα καταστρώματα. Οι πειθαρχία τους επίσης δεν ήταν ότι καλύτερο. Τα πλημμελή μέτρα ασφαλείας τους έγιναν αιτία να πάψουν να υφίστανται ως υπολογίσιμη δύναμη μετά την νυκτερινή επιδρομή του Ελληνικού στόλου στο Αρτεμίσιο. Από τον Αισχύλο μαθαίνουμε ότι ο Κίλικας βασιλιάς σκοτώθηκε στη Σαλαμίνα. Δέν αποκλείεται  να έκανε επίθεση αυτοκτονίας κατά των Ελλήνων, ίσως για να αποφύγει την οργή του Ξέρξη.

Μετά του Περσικούς πολέμους οι Κίλικες συνέχισαν να υπηρετούν τους Πέρσες έως ότου πέρασαν στην εξουσία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στην Ελληνιστική περίοδο οι πειρατικές επιδρομές τους έγιναν αληθινή μάστιγα μέχρι την εξουδετέρωσή τους από τον Ρωμαίο στρατηγό Πομπήιο.

Κύπριοι:

Το πλούσιο σε χαλκό νησί της Κύπρου έγινε πεδίο ανταγωνισμού των Χετταίων και των Αχαιών στα τέλη του 12^ου προχριστιανικού αιώνα. Γύρω στο 1000 π. Χ εμφανίζονται  οι πρώτες φοινικικές αποικίες, όπως το Κίτιον. Κατόπιν, η Κύπρος πέρασε  διαδοχικά στην κυριαρχία των Ασσυρίων και των Αιγυπτίων χωρίς όμως στρατιωτική κατοχή. Το νησί  ήταν χωρισμένο σε αυτόνομες πόλεις κράτη, που ήταν φόρου υποτελείς στους Αιγυπτίους. Έτσι πέρασε στην περσική επικυριαρχία όταν οι Πέρσες κατέλαβαν την Αίγυπτο. Το 545 π. Χ οι Κύπριοι συνέδραμαν τους Πέρσες να καταστείλουν την εξέγερση της Καρίας και το 538 π. Χ έκαναν το ίδιο και στην βαβυλωνιακή εξέγερση..

Αγαλματίδια απότην Κύπρο που δίνουν μία ιδέα των μαχητών της ευρύτερης περιοχής. Πολεμικό Μουσείο. Αρχείο Σ. Σκαρμίντζου

Το 499 π. Χ το νησί επαναστάτησε κατά των Περσών αλλά υπηρξε διχασμός μεταξύ Ελλήνων και Φοινίκων, οι οπίοι συνέδραμαν τους Πέρσες. Οι Πέρσες αφού κατήστηλαν την επανάσταση μετέτρεψαν το νησί σε σατραπεία. Οι Κύπριοι εξόπλισαν 150 πλοία για την εκστρατεία του Ξέρξη χωρίς να διευκρινίζεται πόσα προσέφεραν οι Ελληνοκύπριοι και πόσα οι Κυπριο-Φοίνικες.  Ο Ηρόδοτος όμως αναφέρει ότι οι πεζοναύτες προέρχονταν από διάφορες περιοχές. Κάποιοι από την Κύθνο και την Αρκαδία και πολλοί Αιθίοπες. Αυτό μαρτυρά ότι οι Πέρσες τους θεωρούσαν αφερέγγυους. Βάση της ληκύθου Β-674 που βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο οι Αιθίοπες φορούσαν περσική στολή και θώρακες ενώ κρατούσαν πελέκεις. Οι Φοίνικες πεζοναύτες εξετάζονται ξεχωριστά.

Λύκιοι:

Η Λυκία βρίσκεται και αυτή στη Νότια Μικρά Ασία και άλλαξε πολλές ονομασίες στη διάρκεια των αιώνων. Το λεξικό του Ησύχιου την ονομάζει Γιγαντία ή Τελμιλία και υποστηρίζει ότι αυτό ήταν το όνομα της πριν αποκληθεί Λυκία ενώ οι Παυσανίας και ο Ηρόδοτος αναφέρουν ότι ονομαζόταν Μιλυάδα και οι κάτοικοί της Μιλύες.

Επιτύμβια στήλη ευγενούς από τη Λυκία. Οι διπλοί γρύφωνες –σύμβολο του Απόλλωνα-ίσως ήταν έμβλημα των Λυκίων αριστοκρατών. Αρχαιολογικό Μουσείο Κωνσταντινούπολης

Η Ελληνική επιρροή στην περιοχή αρχίζει όταν σύμφωνα πάλι με τους  Ηρόδοτο και Παυσανία, ο Μίνωας εξόρισε τους Τερμίλες, οπαδούς του Σαρπηδόνα στην περιοχή που από τότε λεγόταν Τερμιλία. Το όνομα Λυκία το πήρε μετά την εγκατάσταση κάποιου Λύκου από την Αττική Πολλοί ερευνητές που ασχολούνται με τη εποχή του Χαλκού ταυτίζουν τους Λύκιους με τους Lukka – Lukki των χιτιτικών κειμένων που λένε ότι οι Λύκιοι πολέμησαν στο Καντές σαν σύμμαχοι των Χετταίων

Νόμισμα από τη Λυκία.

Οι Λύκιοι λάτρευαν  τον Απόλλωνα και την Λήδα και είχαν έθιμα παρόμοια με τα Κρητικά, γι’ αυτό κι πολλοί μελετητές λένε ότι κατάγονται από την πόλη Λύκτο της Κρήτης. Σύμφωνα με τις επιγραφές που σώζονται η γλώσσα τους είναι συγγενική με των Ετεοκρητών και των Πελασγών της Λήμνου αλλά αρκετοί υποστηρίζουν ότι η λατρεία του Λύκιου Απόλλωνα όπου λατρευόταν με την μορφή Λύκου, έχει να κάνει με την ονομασία τους.

Το 546 π. Χ ο στρατός του Πέρση βασιλιά Κύρου καταλαμβάνει την Λυκία και σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, μόνο οι κάτοικοι της Ξάνθου αμύνθηκαν ηρωικά και προτίμησαν να αυτοπυρποληθούν με τις οικογένειές τους παρά να υποδουλωθούν. Πιθανό η Περσική κατάκτηση έφερε και τη χαλάρωση της Ελληνικής επιρροής. Οι άλλες πόλεις της Λυκίας συμμετείχαν και στην εκστρατεία του Ξέρξη κατά της Ελλάδας συνεισφέροντας πενήντα πλοία με επικεφαλής τον Κυβερνίσκο γιο του Σίκα

Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι τοξότες τους είχαν βέλη από καλάμι χωρίς πτερύγια σταθεροποίησης. Επίσης φορούσαν δέρματα κατσικιών και κρατούσαν μικρές ασπίδες και ακόντια. Χαρακτηριστικά ήταν τα κράνη τους που έφεραν ένα στέμμα από φτερά αν και μερικοί ερευνητές πιστεύουν ότι ήταν αλογότριχα  ή δερμάτινη διακόσμηση. Οι οπλαρχηγοί μάλλον έφεραν φολιδωτούς θώρακες όπως οι Αιγύπτιοι Είχαν ναυτικές δεξιότητες αλλά υπέστησαν μεγάλες απώλειες στη Σαλαμίνα. Μετά την απόκρουση των Περσών, ο Κίμων  ανάγκασε τις Λυκιακές πόλεις να προσχωρήσαν στην Πρώτη Αθηναϊκή Συμμαχία.

Πάμφυλείς:

Η Παμφυλία βρίσκεται στη Μικρά Ασία ανάμεσα στην Κιλικία και τη Λυκία. Αν και υπήρχαν στην περιοχή μικρές Ελληνικές πόλεις και εμπορικοί σταθμοί καθώς η πρώτη Ελληνική αποίκηση αποδίδεται στον Δωριέα Πάμφυλο η περιοχή μνημονεύεται στα Χιττικά διπλωματικά έγγραφα. Ο Ηρόδοτος όμως θεωρεί ότι οι άποικοι ήταν βετεράνοι του Τρωικού Πολέμου. Οι Ελληνες και ελληνόφωνοι διέμεναν κυρίως στις αστικές περιοχές αλλά στην επαρχία κατοικούσαν Πισσίδες.

Σύγχρονη αναπαράσταση πεζοναύτη από την Παμφυλία. Ευγενική χορηγία του προγράμματος «Ηριδανός» Φωτόγράφιση Lucia Kuklišová (lucia.kuklis@gmail.com)

Τα νομίσματα της περιοχής έχουν δίγλωσσες επιγραφές και αυτό συνηγορεί στην άποψη ότι οι Ελληνες ονόμασαν την περιοχή έτσι λόγω τις συγκατοίκησης διαφόρων φυλών. Οι Παμφυλείς διέθεσαν στον Ξέρξη τριάντα πλοία. Ο Ηρόδοτος λέει ότι ο εξοπλισμός τους ήταν ελληνικού τύπου με τους βαριούς πεζοναύτες θωρακισμένους όπως οι Έλληνες οπλίτες αλλά, οι ακοντιστές και οι τοξότες ήταν μάλλον Πισσίδες.

Φοίνικες:

Φοινικικό νόμισμα που παρέχει εξαιρετικές πληροφορίες για τα πολεμικά πλοία των Φοινίκων, τον οπλισμό των πεζοναυτών τους και πιθανώς το έμβλημα των ασπίδων τους. Πηγή: wikipedia

Γύρω στον ενδέκατο προχριστιανικό αιώνα οι πολιτισμοί της Ανατολικής Μεσογείου κατέρρευσαν κάτω από αλλεπάλληλα κύματα επιδρομέων γνωστών ως «Λαοί της Θάλασσας».  Η διάλυση των πόλεων και των εμπορικών σταθμών στην ακτή του σημερινού Λιβάνου έδωσε την ευκαιρία στις σημιτικές φυλές της ενδοχώρας να ιδρύσουν τις δικές τους πόλεις στην παραλία ή να εγκατασταθούν στις εγκαταλελειμμένες πόλεις των προγενεστέρων. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι οι Φοίνικες ήταν μίξη των Φιλισταίων και των σημιτικών φυλών. Στράφηκαν προς τη θάλασσα και έγιναν ικανοί ναυτικοί και θαλασσοπόροι. Ίδρυσαν αποικίες στην Κύπρο της Σικελία και τη βορειοαφρικανική ακτή με πιο διάσημη την Καρχηδόνα, αλλά δεν μπόρεσαν να πάρουν τον έλεγχο του Αιγαίου και της Κεντρικής Μεσογείου από τους Έλληνες.

Χάλκινα αγαλματίδια από τη περιοχή του Λιβάνου που παριστούν Φοίνικες ναυτικούς. Μουσείο Βηρυτού.

Παλιά πιστευόταν ότι τα ευρωπαϊκά αλφάβητα προέρχονταν από το φοινικικό αλλά σύγχρονες έρευνες αμφισβητούν σοβαρά αυτή την πιθανότητα. Δέν ξέρουμε αν οι Φοίνικες θεωρούσαν τους εαυτούς τους ενιαίο έθνος καθώς ήταν χωρισμένοι αυτοδιοικούμενες πόλεις κράτη. Οι κυριότερες πόλεις τους ήταν η Βύβλος, η Άραδος, η Σιδώνα, και η Τύρος. Οι Φοίνικες λάτρευαν την Αστάρτη, τον Βάαλ και τον Μελικέρτη που οι Έλληνες ταύτιζαν με τον Ηρακλή. Οι τελετές τους περιελάμβαναν ανθρωποθυσίες, πράγμα που προκαλούσε βδελυγμία στους Ελληνες που τους κατηγορούσαν ακόμα σαν πειρατές, απατεώνες και  απαγωγείς.  Το 539 π. Χ υποτάχθηκαν στο βασιλιά των Περσών Κύρο κρίνοντας ότι τα εμπορικά τους συμφέροντα εξυπηρετούνταν καλύτερα από την Περσική αυτοκρατορία.

Φοινικική περικεφαλαία. Εκτός από Ελληνικές επιρροές ο Φοινικικός εξοπλισμός είχε και βαβυλωνιακές. Πρώην συλλογή Axel Gutmann

Κύρια πηγή πλούτου εκτός του εμπορίου και της αλιείας ήταν η επεξεργασία των οστράκων για την παραγωγή πορφυρής βαφής. Για να προστατέψουν τα εμπορικά τους συμφέροντα είχαν αξιόλογους πολεμικούς στόλους που διέθεταν βαριά οπλισμένους πεζοναύτες. Οι πεζοναύτες τους έφεραν θώρακες ασπίδες και κράνη ελληνικού η βαβυλωνιακού τύπου και ήταν οπλισμένοι με μονόστομα ξίφη (κοπίδες). Διέθεταν επίσης και τοξότες. Οι βασιλιάδες των Φοινικικών πόλεων ακολούθησαν πρόθυμα των Ξέρξη κατά των Ελλήνων ελπίζοντας ότι θα εκμηδενίσουν τους εμπορικούς ανταγωνιστές τους. Διέθεσαν στόν Πέρση βασιλιά τριακόσια πλοία. Ήταν επιδέξιοι και επικίνδυνοι αντίπαλοι αλλά υπέστησαν βαριές απώλειες από τους Αθηναίους στη Σαλαμίνα.

Πηγές:

Παυσανίας «Ελλάδος Περιήγησις» μτφ. John Dreyden London: Macmillan, 1889

Ηρόδοτος «Ιστορίαι» Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1914

Πλούταρχος «Θεμιστοκλής» Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1920

Ηρόδοτος «Ιστορίαι» Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1914

Στράβων «Γεωγραφικά» Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1920

Gerhard Herm The Phoenicians: The Purple Empire of the Ancient World, 1975.

Kaveh Farrokh: Shadows in the Desert: Ancient Persia at War